Sedimantasyon, kan tahlillerinde sıkça duyulan ama çoğu zaman tam olarak ne anlama geldiği bilinmeyen bir terimdir. Doktorlar genellikle bu testle vücutta bir iltihaplanma olup olmadığını anlamaya çalışır. Peki sedimantasyon nedir, nasıl ölçülür ve yüksek ya da düşük çıkması ne ifade eder?
İçerikler:
ToggleSedimantasyon Nedir?
Sedimantasyon, tam adıyla Eritrosit Sedimentasyon Hızı (ESR) olarak bilinir. Bu test, kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) bir saat içinde tüpün dibine ne kadar sürede çöktüğünü ölçer. Eğer bu hücreler normalden daha hızlı çöküyorsa, genellikle vücutta bir iltihap veya enfeksiyon var demektir.
Basitçe söylemek gerekirse; sedimantasyon testi, vücudun bir yerinde sessiz bir yangın olup olmadığını anlamamıza yardımcı olur.
Sedimantasyon Neden Yükselir?
Sedimantasyon nedir sorusunun ardından en çok merak edilen konu, test sonucunun neden yüksek çıktığıdır. Sedimantasyonun yüksek olması tek başına bir hastalık anlamına gelmez, ancak bazı sağlık sorunlarının habercisidir.
Bu durum genellikle şu nedenlerle ortaya çıkar:
Enfeksiyonlar: Bakteriyel ya da viral enfeksiyonlar sedimantasyonu yükseltebilir.
Romatizmal hastalıklar: Romatoid artrit, lupus gibi kronik iltihaplı hastalıklarda değerler yüksek çıkar.
Kan hastalıkları: Anemi veya bazı kanser türleri (örneğin lenfoma) sedimantasyonu etkileyebilir.
Bağışıklık sistemi bozuklukları: Vücudun kendi dokularına saldırdığı otoimmün hastalıklar da bu testi yükseltebilir.
Yani yüksek sedimantasyon, vücudun bir şekilde iltihapla mücadele ettiğini gösterir. Ancak hangi organın etkilendiğini anlamak için ek testlere ihtiyaç vardır.
Sedimantasyon Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
Sedimantasyon değerinin düşük çıkması genellikle ciddi bir sorun oluşturmaz. Ancak bazı durumlarda bu da bir ipucu olabilir.
Aşırı su kaybı (dehidratasyon)
Yüksek kırmızı kan hücresi sayısı (polisitemi)
Orak hücre anemisi gibi kan hastalıkları
sedimantasyon hızını düşürebilir.
Bu nedenle test sonucunun tek başına değerlendirilmesi doğru değildir. Doktorlar genellikle sedimantasyon testini, CRP (C-Reaktif Protein) gibi diğer testlerle birlikte yorumlar.
Test Nasıl Yapılır?
Sedimantasyon testi oldukça basit bir kan tahlilidir. Kol damarından alınan küçük bir kan örneği, özel bir tüp içinde bir saat bekletilir. Bu sürenin sonunda kırmızı kan hücrelerinin ne kadar mesafe çöktüğü milimetre cinsinden ölçülür.
Normal değerler genellikle yaşa ve cinsiyete göre değişir.
Kadınlarda genellikle 0–20 mm/saat
Erkeklerde 0–15 mm/saat arası normal kabul edilir.
Ancak bu değerler laboratuvarlara göre küçük farklılıklar gösterebilir.
Sedimantasyon Yüksekse Ne Yapılmalı?
Sedimantasyon yüksek çıktığında panik yapmaya gerek yoktur. Bu değer tek başına bir hastalığın teşhisi için yeterli değildir. Öncelikle doktor, şikâyetleri dinler ve gerekirse ek testler ister.
Eğer bir enfeksiyon varsa antibiyotik tedavisiyle değer normale döner. Romatizmal bir hastalık söz konusuysa, düzenli ilaç kullanımı ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir.
Sedimantasyonu Etkileyen Faktörler
Stres ve yorgunluk: Vücut direncini düşürerek dolaylı şekilde etki edebilir.
Hamilelik: Bu dönemde sedimantasyon doğal olarak yükselebilir.
İlaçlar: Bazı doğum kontrol ilaçları veya kolesterol ilaçları değerleri değiştirebilir.
Diyet: Protein yetersizliği veya kronik açlık da sedimantasyonu etkileyebilir.
Sedimantasyon nedir sorusuna verilecek en basit yanıt: vücudun iç dengesini ve iltihap düzeyini gösteren bir sağlık göstergesidir. Düzenli kontrol yaptırmak, olası hastalıkları erken fark etmenin en etkili yollarından biridir.
Vücudun gönderdiği bu küçük uyarı sinyallerini dikkate almak, hem genel sağlığını korur hem de gelecekte daha ciddi hastalıkların önüne geçmeni sağlar.
